Atrypida i Pentamerida wymierają całkowicie na granicy fran-famen, podczas gdy Rhynchonellida wykazują w tym samym czasie znaczny potencjał przeżycia. W północnozachodnich i centralnych częściach platformy wschodnioeuropejskiej z rynchonellidów tylko dwie rodziny Trigonirhynchiidae i Pugnacidae przeżywają ten kryzys. W rozwoju rynchonellidów z tych części platformy wyróżnia się kilka etapów, w których stwierdza się ich masowe pojawienie i radiację; wczesno-środkowofrański (poziomy Palmatolepis transitans-Pa. punctata) i wczesnofameński (poziom Pa. crepida). Etapy te są związane z najważniejszymi pulsami transgresywnymi, gdy na większej części platformy wschodnioeuropejskiej rozwijał się płytkomorski zbiornik o normalnym zasoleniu. W późnym franie w centralnych rejonach platformy wschodnioeuropejskiej rynchonellidy wykazują wyraźne ubożenie i zastąpione są przez spiriferidy (rodzaje Theodossia i Cyrtospirifer). W tym okresie rynchonellidy są reprezentowane wyłącznie przez rodzinę Pugnacidae. Zanikanie spiriferidów w końcu franu, a następnie ich redywersyfikacja, przypuszczalnie nadały nowy impuls również rozwojowi rynchonellidów. Na początku famenu to właśnie rynchonellidy, razem z cyrtospiriferidami, dominują w płytkowodnych biotopach morskich. Przedstawiono także rewizję taksonomiczną przedstawicieli Trigonirhynchiidae z wczesnego franu [Ripidiorhynchus livonicus (Buch, 1834)] oraz wczesnego famenu [R. huotinus (Verneuil, 1845), R. griasicus (Nalivkin, 1934)], a także Pugnacidae z wczesnego famenu [Paromoeopygma koscharica (Nalivkin, 1934)]. Opisano dwa nowe gatunki, tj. Ripidiorhynchus chencinensis sp. nov. z późnego żywetu Polski oraz Globulirhynchia minima sp. nov z późnego franu centralnych rejonów platformy wschodnioeuropejskiej.

Key words: Brachiopoda, Rhynchonellida, sea−level changes, extinction, Frasnian, Famennian, East European Platform, Russia.

Elena Sokiran [sokiran@ultra.cto.us.edu.pl], Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, PL−41−200 Sosnowiec, Poland.