W pracy przedstawiona jest ewolucja retiolitów przebiegająca dwadzieścia milionów lat. Wyróżniono pięć morfologicznie i bistratygraficznie różniących się faun retiolitowych: (1) najstarszą landowerską faunę o dużych, złożonych rabdozomach i długich zasięgach, (2) słabo zróżnicowaną faunę z pogranicza telychianu i sheinwoodianu, (3) zróżnicowaną faunę z poziomu Cyrtograptus lundgreni o średniej wielkości rabdozomach, (4) faunę późno homeriańską zaczynającą się od jedynego gatunku retiolita Gothograptus nassa, który przetrwał wydarzenie lundgreni i kontynującą się nowymi średnio zróżnicowanymi formami, i na koniec (5) ludlowską faunę o małych, uproszczonych rabdozomach. Wyraźna tendencja do zmniejszenia szkieletu i jego uproszczenia pojawiającą się niezależnie w wielu grupach retiolitów. Wyróżniono dwa typy kolonii retiolitowych: typ L z małą sikulą i licznymi, dużymi tekami podobnej wielkości; oraz typ S z dużą sikula i kilkunastoma do kilku małych tek, zmniejszających się dystalnie. Retiolity o koloniach typu L zaczynały historię grupy, zaś po wydarzeniu lundgreni występowały wyłącznie formy typu S. Wraz z czterokrotnym zmniejszeniem wielkości tek nastąpiło podwojenie długości sikuli. Jednocześnie stosunek długości sikuli do długości dojrzałego rabdozomu zmienił się z 1:0.008 u najstarszych retiolitów do 1:0.8 u najmłodszych. Zaobserwowane zmiany szkieletów sugerują modyfikacje ciała miękkiego: wzrost sikulozooida i zmniejszenie wielkości zooidów. Tak więc duży sikulozooid mógł produkować dużo morfogenu który ograniczał znacznie wielkość i liczbę zooidów. W konsekwencji nastąpiła znaczna redukcja kolonii, wyrażająca się zmniejszeniem zarówno liczby jak i wielkości tek. Najmniejsze rabdozomy należą do przedstawicieli ludlowskich retiolitów z linii rozwojowych Gothograptus i Plectograptus. Są to Plectodinemagraptus gracilis Kozłowska-Dawidziuk, 1995 z linii rozwojowej Plectograptus, oraz nowy gatunek Holoretiolites helenaewitoldi, reprezentujący ostatnie znane stadium redukcji szkieletu w linii Gothograptus. Obserwowany trend redukcji rabdozomów retiolitów mógł wiązać się z utratą szkieletu u form ewolucyjnie zaawansowanych, co potwierdza wcześniejsze hipotezy o przyczynach zniknięcia retiolitów z zapisu kopalnego. W pracy opisana jest po raz pierwszy długość sikuli Holoretiolites, około 2 mm.

Key words: Graptoloidea, Retiolitidae, Silurian, Ludlow, rhabdosome reduction, Holoretiolites.

Anna Kozłowska−Dawidziuk [akd@twarda.pan.pl], Instytut Paleobiologii PAN, ul. Twarda 51/55, PL−00−818 Warszawa, Poland.