Septa wielu współczesnych i kopalnych Scleractinia to proste, pojedyncze blaszki pojawiające się w postaci kolejnych cykli w rozwoju koralita. W niektórych grupach taksonomicznych, septa są porowate i bogato ornamentowane, w innych skrajnie uproszczone, mające postać kolców. W pracy opisujemy nowy rodzaj triasowego korala (Furcophyllia) z karniku Dolomitów (Włochy), który rozni się sposobem przyrastania septow od wszystkich znanych współczesnych i kopalnych Scleractinia. Jest to koral osobniczy, rożkowaty, o wysokosci 20- 35 mm i srednicy 25x45mm, którego aparat septalny w regionie ściennym jest złożony z około 300 septów, a septa niższych rzędów rozwidlają się wielokrotnie (3-10 razy) w kierunku dośrodkowym w dojrzałym stadium rozwoju koralita. Wzór rozwidlania się septów jest inny dla każdego septum niższego rzędu; septa macierzyste i potomne tworzą pakiet określany jako "miotła septalna". Boczne powierzchnie septów pokryte są drobnymi listewkami (menianami); w osiowej części koralita obecna jest wydłużona bruzda (fossa). W rozwoju koralita wszystkie septa zachowują zbliżoną grubość, zaś odległości między sąsiadującymi z sobą septami są mniej więcej stałe. Przestrzenie międzyseptalne wypełniają cienkie dysepimenta. Przedstawiono geometryczny model komputerowy odtwarzający wzór septów widoczny w przekrojach koralita Furcophyllia. Model oparto na następujących prostych założeniach: (a) septa równomiernie wypełniają wnętrze kielicha; (b) rozwidlanie się septów odbywa się z określonym prawdopodobieństwem; (c) sąsiadujące ze sobą septa utrzymują między sobą pewną minimalną odległość.

Złożona budowa septów u Furcophyllia sugeruje skomplikowaną budowę anatomiczną polipa, szczególnie mezenteriów których występowanie u współczesnych korali związane jest ściśle z septami. Pierwsza z przedstawionych hipotez postuluje, że para mezenteriów otaczała całą "miotłę septalną" (potomne blaszki septalne odpowiadałyby guzkom rozwiniętym na powierzchni tradycyjnych septów); według drugiej hipotezy pary mezenteriów towarzyszyły zarówno macierzystej jak i wszystkich potomnych blaszkom septalnym (blaszki potomne odpowiadałyby funkcjonalnie normalnym septom). Meniany rozwinięte na bocznych powierzchniach septów Furcophyllia (również wielu innych mezozoicznych korali) przypominają mikroarchitekturę septów współczesnego agarycyda Leptoseris fragilis. Meniany u Leptoseris stanowią wsparcie szkieletu dla kanałów jamy chłonąco- trawiącej wykorzystywanych w unikatowej wśród współczesnych korali strategii zdobywania pokarmu poprzez filtracje. Można przypuszczać, że również u Furcophyllia meniany mogły pełnić podobną funkcje, a koral był filtratorem.

Z tej przyczyny, że u Scleractinia sposób wzrostu septów taki jak u Furcophyllia nie jest znany, jak również z uwagi na brak wyraźnej sześciopromiennej symetrii koralita (wczesne stadia rozwoju osobniczego Furcophyllia nie są znane) formę tę włączono do nieformalnej grupy skleraktiniomorfów (koralowców przypominających tradycyjne Scleractinia, ale różniące się od nich cechami tradycyjnie uważanymi za istotne w wyższego rzędu podziale taksonomicznym). Analogie rozwoju septalnego można dostrzec u kredowych aulastraeoporidów (np. Preverastrea, Paronastraea), u Trochoidomeandra, czy niektórych jurajskich rypidogyridów tworzących wtórne (apofyzalne) septa. Również u niektórych współczesnych kariofylidów (Trochocyathus rhombocolumna, Phacelocyathus flos) septa niższych cykli mogą wyjątkowo rozgałęziać się dychotomicznie w dojrzałej fazie rozwoju koralita.

Key words: Scleractinia, septal growth, computer model, Triassic, Dolomites, Italy.

Jarosław Stolarski [stolacy@twarda.pan.pl] and Ewa Roniewicz [eron@twarda.pan.pl], Instytut Paleobiologii, Polska Akademia Nauk, Twarda 51/55, 00−818 Warszawa, Poland; Tomasz Grycuk [grycuk@biogeo.uw.edu.pl], Zakład Biofizyki, Instytut Fizyki Doświadczalnej, Uniwersytet Warszawski, Żwirki i Wigury 93, 02−089 Warszawa, Poland.