Niedawno opisano dobrze zachowany teropod Ceratosaurus z górnojurajskiej formacji Morrison zachodniej części stanu Kolorado, nazwany C. magnicornis. Systematyka rodzaju wykracza poza zakres tego opracowania, natomiast przeprowadzono badania tomograficzne mózgoczaszki tego przedstawiela wyjściowych Tetanura, by opisać wnętrze puszki mózgowej, ucha wewnętrznego, oraz układ jam powietrznych i zatok żylnych, u prymitywnego przedstawiciela kladu. Dla uproszczenia interpretacji tomogramów i porównań systematycznych z innymi puszkami mózgowymi, w mózgoczaszce teropoda wyróżniono pięć podregionów. Morfologia wnętrza puszki mózgowej ceratozaura wpływa na całokształt morfologii mózgoczaszki, w tym liczbę i rozmieszczenie ważniejszych otworów. Niewielki kąt między przednią a tylną częścią mózgu (w rejonie mostu) i stosunkowo mało wygięta mózgoczaszka uważana jest za cechę prymitywną. Orientacja poziomego kanału półkolistego błędnika wskazuje na dość poziome ustawienie czaszki i szyi. Jak u ptaków, stosunkowo wąski kształt czaszki Ceratosaurus wiąże się z mniejszą liczbą otworów nerwów czaszkowych. Ponadto uzębiona część szczęki górnej, z przewagą kości szczękowej wydaje się - podobnie jak u aligatora - mieścić duże skierowane ku przodowi pyska gałąź szczękową nerwu trójdzielnego i małą gałąź oczną tego nerwu. Górna połówka dzioba ptaków, zdominowana przez kość przedszczękową i bezzębna, jest unerwiona głównie przez gałąź oczną nerwu trójdzielnego. Dlatego można przypuszczać, że oparte na ptasim wariancie rekonstrukcje nerwów czaszkowych prymitywnych teropodów są nietrafne. Pneumatyzacja czaszki Ceratosaurus i przypuszczalne świadectwa obecności małżowin nosowych są z kolei bardzo ptasimi cechami. Sądząc na podstawie obrazowania tomograficznego, Ceratosaurus miał typową dla wczesnych teropodów puszkę mózgową i układ przedsionkowy typowy dla dwunogów podobny do tego u allozaura.

Key words: Theropoda, Ceratosaurus, endocranium, paleoneurology, cranial pneumatic systems, computed tomogra− phy, virtual rendering.

R. Kent Sanders [kent.sanders@hsc.utah.edu], Assistant Professor of Radiology University of Utah HSC, 50 North Medical Drive, 1A71, Salt Lake City, Utah 84132, U.S.A.; David K. Smith [dks32@email.byu.edu], Earth Science Museum, Brigham Young University, Provo, Utah 84602, U.S.A.